مباحث مطرح شده در این جلسه:

• حجیت خبر واحد
• خبر سید مرتضی بر عدم حجیت خبر واحد
• پاسخ آقا ضیاء عراقی به نقل از آیت‌ﷲ خویی
• اشکال آیت‌ﷲ خویی به آقا ضیاء عراقی

حجیت خبر واحد

اشکال خبر سید مرتضی بر عدم حجیت خبر واحد

شیخ انصاری در رسائل و آخوند خراسانی در حاشیه رسائل، این بحث را مطرح کرده‌اند که اگر حجیت خبر واحد صحیح باشد و دلالت کند که خبر واحد حجت است لازم می‌آید که خبر سید مرتضی حجت باشد و سید مرتضی می‌گوید هیچ خبر واحدی حجت نیست لذا از حجیت خبر واحد عدم حجیت لازم می‌آید.

شیخ انصاری چهار جواب داده است و آخوند خراسانی هم هفت جواب داده است. هر دو می‌گویند خبر سید مرتضی با خبر شیخ طوسی متعارض است.

پاسخ آقا ضیاء عراقی به نقل از آیت‌اﷲ خویی

آقا ضیاء الدین عراقی در مقالات الاصول دو جواب به این اشکال داده است و آیت‌ﷲ خویی این دو جواب را نقل کرده و توضیح داده است.

جواب اول: آقا ضیاء می‌فرماید: ادله حجیت خبر واحد اصلا شامل خبر سید مرتضی نمی‌شود چون هر دلیلی، یک موضوع و یک محمول می‌خواهد و موضوع رتبهً بر محمول مقدم است. در بحث جمع بین حکم واقعی و حکم ظاهری گفته‌اند حکم ظاهری از حکم واقعی به دو مرحله موخر است؛ ابتدا باید حکم واقعی باشد سپس در آن حکم واقعی شک کنیم تا سراغ حکم ظاهری برویم. در ما نحن فیه ادله حجیت خبر واحد، خبری را حجت می‌دانند که شک داریم حجت است یا خیر و خبر سید مرتضی می‌گوید حجت نیست. ابتدا باید حجیت باشد سپس شک در حجیت داشته باشیم، ادله حجیت خبر واحد می‌گوید اگر شک داشتی بگو حجت است و خبر سید مرتضی می‌گوید حجت نیست یعنی ادله حجیت خبر واحد یا کلام سید مرتضی از حجیت خبر و عدم حجیت خبر به دو مرحله موخرند. (مقالات الاصول ج ۲ ص ۹۳)

خبری را یقین داریم حجت است مقثل متواترات و خبری را یقین داریم حجت نیست مثل اسرائیلیات؛ این دو قسم بحث نمی‌خواهند. ادله حجیت خبر واحد محل شک را می‌گویند. پس ابتدا باید حجیت باشد و سپس شک در حجیت باشد، سپس می‌گوییم حجت است یا حجت نیست.

وقتی سید مرتضی ادعا می‌کند خبر واحد حجت نیست، حجیت را می‌گوید ولی ادله حجیت خبر واحد، مشکوک الحجیه را می‌گویند. کلام سید مرتضی درباره چیزی است که دو مرحله موخر است. مثل اینکه ادله حکم ظاهری اصلا شامل حکم واقعی نمی‌شوند چون ادله حکم ظاهری دو مرحله موخر هستند.

جواب دوم: در بحث مطلق و مقید، هر کلامی که مطلق است باید شامل همه تقسیمات مطلق بشود. ادله حجیت خبر واحد باید اطلاق داشته باشند تا شامل خبر سید مرتضی و شیخ طوسی بشوند. این تقسیمات و قیود و ملاحضات باید قبل از آمدن دلیل باشد. قبل از اکرم رجلا باید رجل قابل تقسیم به عالم و جاهل یا قد بلند و قد کوتاه باشد. دلیل باید شامل همه تقسیمات و قیود بشود. در ما نحن فیه وقتی شارع می‌خواهد بگوید خبر واحد حجت است، خبر واحد قابل تقسیم به خبر ثقه، حسن و ضعیف است و شامل آنها می‌شود. مطلق، همیشه مطلق است به ملاحظه تقسیمات ما قبل الدلیل درحالیکه خبر سید مرتضی از تقسیمات ما بعد الدلیل است. شک در حجیت از تقسیمات ما بعد الحکم است، پس ادله حجیت خبر واحد اطلاق ندارند تا شامل خبر سید مرتضی بشوند.

اشکال آیت‌اﷲ خویی به آقا ضیاء عراقی

آیت‌ﷲ خویی دو جواب به فرمایش آقا ضیاء داده است. (مصباح الاصول ج ۱ ص ۲۰۴)

جواب نقضی: اگر دروغگویی بگوید حدیث داریم که دروغ گفتن حلال است. ادله حجیت خبر واحد شامل خبر این فرد بشود آیا کذب حلال است یا حرام؟

آیا می‌توان گفت ابتدا باید کذب (موضوع) باشد سپس حرمت (حکم) باشد سپس شک در حرمت کنیم سپس این خبر می‌گوید کذب که شک داری، حلال است؛ درحالیکه کسی که می‌گوید الکذب حلال، خود کذب حرام است و شامل این کلام می‌شود.

جواب حلی: از گذشته گفته اند: اطلاق، رفض القیود است نه اخذ القیود. وقتی می‌گوید اکرم رجلا، یعنی کاری با عالم و جاهل یا قد بلند یا قد کوتاه ندارم نه آنکه با هر دو قسم کار دارم. وقتی می‌گوید خبر واحد حجت است یعنی مطلق است و کاری ندارد که کلام شیخ طوسی باشد یا کلام سید مرتضی، حجیت قبل باشد یا بعد. مطلق شامل همه قیدها می‌شود اما به نحو ترک قید نه به نحو اخذ قید.

ممکن است کسی در اصل نقل مرحوم خویی اشکال کند و جوابهای آیت‌ﷲ خویی هم محل تامل و تردید است.