مباحث مطرح شده در این جلسه:

• حجیت خبر واحد
• استدلال به سیره عقلا
• عدم ردع یا امضای شارع
• کلام آخوند در کفایه در توجیه آیات ناهی از عمل به ظن
• اشکال آیت‌ﷲ خویی
• پاسخ استاد به اشکال

حجیت خبر واحد

استدلال به سیره عقلا

کلام آخوند در کفایه در توجیه آیات ناهی از عمل به ظن

در کفایه وقتی حجیت خبر واحد با سیره عقلا مطرح می‌شود، آخوند می‌فرماید احتمال دارد که آیات ناهی از عمل به ظن، شامل سیره بشوند و رادع از سیره باشند. ولیکن می‌توان پاسخ داد که این آیات شریفه مانع از سیره نیستند چون دور پیش می‌آید. رادع بودن آیات متوقف بر این است که آیات عام باشند و عام بودن آیات متوقف بر این است که سیره عقلا بر حجیت خبر واحد، حجت نباشد چون اگر حجت باشد آیات را تخصیص می‌زند. سیره وقتی حجت نیست که آیات عام باشند پس رادع بودن یا عام بودن آیات متوقف بر رادع بودن یا عام بودن آیات است.

شاید کسی بگوید عین این اشکال در بحث حجیت خبر واحد بنا بر سیره عقلا پیش می‌آید؛ چون اگر سیره بگوید خبر واحد حجت است باید سیره حجت باشد تا بتواند حجیت خبر واحد را ثابت کند و سیره وقتی حجت است که آیات، رادع نباشند و آیات وقتی رادع نیستند که سیره حجت باشد. حجیت سیره متوقف است بر عدم رادعیت آیات و عدم رادعیت آیات متوقف است بر حجیت سیره.

آخوند به اشکال دور در حجیت سیره این‌گونه پاسخ می‌دهد: رادع بودن آیات از سیره متوقف بر عام بودن آیات است و آیات وقتی عام هستند که واقعاً و حقیقتاً تخصیص نخورده باشند؛ اما دور دوم این است که سیره دلالت بر حجیت خبر واحد می‌کند به‌شرط عدم ردع. حجیت سیره متوقف بر عدم ردع است فی الظاهر نه فی الواقع. همین‌که ردعی به ما نرسیده است کفایت می‌کند و سیره حجت است ولو اینکه فی الواقع ردع باشد.

اشکال آیت‌ﷲ خویی

آیت‌ﷲ خویی به آخوند خراسانی اشکال کرده است: فرقی نمی‌کند که یکی واقعی و دیگری ظاهری باشد هر دو مثل هم است. بلکه اصلاً برعکس است؛ وقتی مسئله حجیت سیره است واقعاً باید ردع نباشد اما وقتی مسئله رادع بودن آیات از سیره است باید ظاهراً آیات عام باشند.

پاسخ استاد به اشکال

ولیکن کلام آخوند خراسانی صحیح است و اشکال آیت‌ﷲ خویی وارد نیست. آخوند در جلد اول کفایه در بحث عام و خاص فرمود: مخصص، یا متصل است یا منفصل. در مخصص متصل، اصلاً ظهور در عموم برای عام منعقد نشده است اما در مخصص منفصل، عام ظهور در عموم دارد و با آمدن خاص، حجیت عام مخدوش می‌شود؛ یعنی از حجیت دست برمی‌داریم نه از عموم عام. آخوند فرمود هرگاه مخصص لبی باشد، حکم مخصص متصل را دارد. مخصص لبی مثل دلیل عقلی است به دلیل عقلی همیشه همراه هر دلیلی هست. در اکرم العلما که می‌دانیم مولا، زید را دشمن دارد مانند این است که بگوید: اکرم العلما الا زیدا. در ما نحن فیه آیاتی نهی از عمل به ظن می‌کنند و عام هستند و عموم آن‌ها زمانی حجت است که تخصیص نخورده باشند. مخصص لبی داریم که همان سیره عقلا است و سیره عقلا کنار آیات ناهی از عمل به ظن، مخصص متصل است. در این صورت برای عام ظهور در عموم منعقد نمی‌شود و شامل سیره می‌شوند چون عام نیستند. عموم آیات اصلاً سیره را شامل نمی‌شوند و آیات رادع نیستند لذا سیره حجت است.