مباحث مطرح شده در این جلسه:
- اجماع
- اجماع در اصول دین
- اجماع مرکب در اصول دین
- موارد نادرست اجماع در اصول دین
حجیت اجماع در اصول دین
اجماع مرکب در اصول دین
اجماع مرکب آن است که اگر علما در مسئله‌ای بر دو قول اجماع دارند، نباید قول سوم احداث کرد؛ چون هر دو قول قبول دارند که قول سوم نادرست است. آیا اجماع مرکب در اصول دین صحیح است؟
فخر رازی (شواهد زیادی هست که فخر رازی شیعه بوده است) در نهایه العقول می‌گوید: واعلم أن القاضی أبا بکر عول فی هذه المسألة علی الإجماع، فقال: القائل قائلان: قائل یقول: ﷲ تعالی عالم بالعلم، قادر بالقدرة. وقائل یقول: لیس ﷲ عالمًا بالعلم، ولا قادرًا بالقدرة، وکل من قال بالقول الأول قال: إنه عالم بعلم واحد، قادر بقدرة واحدة، فلو قلنا: إنه -سبحانه – عالم بعلمین أو أکثر، کان ذلک قولًا ثالثًا خارقًا للإجماع، وإنه باطل.
عده‌ای می‌گویند خدا عالم نیست. عده‌ای دیگر می‌گویند خدا یک علم دارد و آن یک علم همه‌چیز است. اگر کسی بگوید خدا هزار علم دارد، خرق اجماع است و این اجماع مرکب است.
اگر کلام فخر رازی را کنار بگذاریم، آیا اجماع مرکب در اصول دین صحیح است؟ سیره همه کسانی که در اصول دین بحث می‌کنند، بر این است که اجماع مرکب در اصول دین صحیح نیست.
یکی از مراجع در کتاب خود فرموده است: علم خدا با علم حضرت علی چه فرقی دارد؟ فرق این دو در بیشتر و کمتر بودن است. کسی که این قول را ندارد و قول ثالث است که خلاف اجماع مرکب است لذا صاحب آن، ریال اجماع مرکب را در اصول دین نمی‌پذیرد.
همه طی الارض را قبول دارند اما معنای طی الارض چیست؟ یکی از علما در معنای طی الارض چیزی گفته است که هیچ‌یک از علما آن را نگفته است لذا خلاف اجماع مرکب است پس ایشان اجماع مرکب را قبول ندارد.
موارد نادرست اجماع در اصول دین
۱- گفته شده است که اجماع داریم بر سلب شریک از خدای متعال و این اجماع حجت است. «اتفق المتکلمون علی سلب الشریک عنه تعالی لوجوه الاول الدلائل السمعیه الداله علیه و اجماع الانبیاء و هو حجه هنا»، درحالی‌که سلب شریک از خدای متعال با دلایل عقلیه است.
۲- بحثی مطرح است که خداوند خوشحال است یا ناراحت؟ نسبت خوشحالی یا ناراحتی به خدا صحیح است؟ «اما الالم فهو مستحیل علیه اجماعا». درحالی‌که تعریف ناراحتی بر خدا صدق نمی‌کند نه آنکه دلیل آن را اجماع قرار دهیم.