خارج اصول (اجتماع امر و نهی) حرم‌مطهر ۱۳۹۹

اقتضاء و ضد - قریر اشکال آخوند به مقدمیت عدم المانع برای ضد، پاسخ استاد به اشکال آخوندد

مباحث مطرح شده در این جلسه:
تقریر اشکال آخوند به مقدمیت عدم المانع برای ضد
پاسخ استاد به اشکال آخوند

❋ ❋ ❋

بحث در این است که آیا عدم ضد خاص، مقدمه انجام مامور به است؟ به قول کفایه: عدم المانع یکی از مقدمات است. مقدمه واجب، واجب است. پس عدم المانع واجب است و فعل آن حرام است.

اشکال آخوند خراسانی
دو ضد قابل جمع نیستند اما قابل رفع هستند. وقتی چیزی سیاه است دیگر سفید نیست. سیاهی، سفیدی نیست. سفیدی و عدم سفیدی هم نقیض یکدیگرند. نقیضین برخلاف ضدین، نه قابل جمع‌اند و نه قابل رفع. چیزی که سیاه استیعنی سفید نیست، یعنی عدم سفیدی است.
(اینکه در کفایه فرموده است: نقیض کل شیء رفعه او بحکمه، معنایش آن است که نقیض زید، لازید است و نقیض لازید، لا لازید یا زید است.)
هرجایی سیاهی است، سیاهی، عدم سفیدی است و سفیدی، عدم سیاهی است. پس عدم یک ضد عین ضد دیگر می‌شود. چون ارتفاع نقیضین محال است. نتیجه کلام آن است که اگر کسی به جای تطهیر، نماز بخواند، نمازش صحیح است.

جواب استاد به آخوند
این کلام صحیح نیست. چون قبلا هم اشاره شد که گزاره «سیاهی، سفیدی نیست» صحیح است. اما گزاره «سیاهی، عدم سفیدی است» غلط است. فرق این دو گزاره در آن است که یکی سلب تحصیلی است و دیگری موجبه معدوله المحمول و این دو نقیض یکدیگر نیستند. نقیض صدق چیزی بر چیزی، عدن الصدق است نه صدقِ عدم. نقیض «زید قائم»، «زید لیس بقائم» است، نه اینکه نقیضش «زید غیرقائم» باشد، زیرا جمله اخیر موجبه است.

تمام بحث‌های ضد خاص بر این فرض است که یکی شیء و نقیضش را در نظر بگیریم، سپس یکی از آن دو بر ضد حمل می‌شود و دیگری حمل نمی‌شود. در حالیکه نقیض ضد، عدم الحما است نه حمل العدم. در نتیجه مسلک مقدمیت در بحث ضد خاص صحیح نیست.

محل برگزاری