خارج فقه (نماز جمعه) پردیسان ۱۳۹۸

استاد احمد عابدی

دلالت آیه سوره جمعه

❋ ❋ ❋

مقدمه: بنا داریم در این مدت بحث نماز جمعه را مطرح نماییم. اولین مسئله¬ای که مطرح می¬کنیم این که آیا نماز جمعه در عصر غیبت واجب است یا خیر؟ بعباره اخری آیا شرط وجوب نماز جمعه حضور امام معصوم و نایب خاص او است یا در زمان غیبت هم می¬شود نماز جمعه خواند یا خیر؟

شروع بحث: این جلسه همین آیه¬ی شریفه¬ی «﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللَهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُون﴾» را توضیح می¬دهیم. ابتدا این که پیامبراکرم (صلی ﷲ علیه و آله و سلم) تا در مکه بودند نماز جمعه نخواندند، در حالی که نمازهای دیگر را از همان اولین سال بعثت به همراه حضرت علی (علیه السلام) و حضرت خدیجه (علیها السلام) اقامه فرموده¬اند. اولین نماز جمعه پیامبراکرم (صلی ﷲ علیه و آله و سلم) در مدینه بود که حضرت مبسوط الید بودند و آیه¬ی نماز جمعه نازل شد.

فقه اللغه: در این آیه، کلمه «فاسعوا» یعنی «فامضوا» یعنی ممضا بگردانید. حضرت علی (علیه السلام) هم آیه را به همین صورت تفسیر فرمودند.
در مورد «ذکر ﷲ» سه احتمال وجود دارد، یک احتمال مطلق نماز، یک احتمال هم نماز جمعه و یکی هم خود شخص پیامبر اکرم (صلی ﷲ علیه و آله و سلم). اگر فقره آخر مراد باشد، آیه اصلا ربطی به نماز جمعه ندارد. حال اگر فرض کنیم «ذکر ﷲ» به معنای نماز جمعه باشد، آیا آیه دلالتی بر وجوب نماز جمعه دارد یا خیر؟

دلالت آیه سوره جمعه: یک بحث اینست که نماز جمعه واجب است یا خیر؟ این یعنی اقامه نماز جمعه واجب است یا خیر؟ یعنی ما وقتی جایی می¬رویم نماز جمعه دایر کنیم یا خیر؟
بحث دیگر اینست که اگر جایی نماز جمعه بود بر ما واجب است شرکت کنیم یا خیر؟
بحث آیه شریفه اینست که اذا نودی، وقتی نماز جمعه می¬خوانند باید برویم یا خیر؟ پس آیه دلالت بر این ندارد که نماز جمعه واجب است، بلکه آیه دلالت دارد بر این که وقتی نماز جمعه دایر است و ما را دعوت می¬کنند واجب است برویم. البته نمی¬شود از آیه استفاده کرد هر وقت نماز جمعه خوانده می¬شد و گفتند بشتابید شما بروید.
بلکه آیه دلالت دارد بر این که اگر نماز جمعه صحیح می¬خوانند باید شما بروید، اگر یک شخص فاسقی نماز می¬خواند هیچ وجوبی بر رفتن نیست.
حال اگر نماز صحیح بود، ما شک داریم در زمان غیبت، ایا نماز جمعه صحیح است یا خیر؟ چون احتمال می¬دهیم نماز صحیح نمازی است که توسط معصوم اقامه شود.
بلکه بالاتر وقتی اقامه نماز جمعه شد، آیه می¬فرماید بشتابید نماز بخوانید یا بلکه نماز واجب نیست و فقط سعی واجب است؟
به هر حال ما از این آیه نمی¬توانیم استفاده خاصی کنیم.

محل برگزاری