مقـدمـه: در کشف اللثام آمده است اگر معصوم نماز جمعه را اقامه کند، هم اقامه نماز واجب است و هم حضور واجب است. اما وقتی امام معصوم حضور ندارد، نماز جمعه واجب عینی نیست. یعنی هم اقامه واجب نیست و اگر هم اقامه واجب باشد، حضور واجب نیست.
مستند فتاوی کشف اللثام: مرحوم فاضل هندی می¬فرماید این که در زمان غیبت اقامه نماز جمعه واجب عینی نیست، به سه دلیل است؛ اصل و اجماع و روایات.
اصل بدین صورت که شک داریم نماز جمعه واجب است یا خیر، اصل بر عدم آن است. اجماع هم بر این قائم شده که اقامه جمعه در غیبت واجب نیست. و ظاهر برخی روایات هم بر عدم وجوب جمعه است. مثل روایتی که امام به زراره می¬فرماید حیف است تو بمیری و نماز جمعه نخوانده باشی، یعنی اصحاب ائمه نماز جمعه نمی¬رفته¬اند.
سپس فاضل هندی خودش می¬فرماید اجماع که نداریم. اصل هم معارض دارد. روایات هم دلیل نمی¬شود.
توضیح نظرات فاضل هندی: توضیح فرمایش ایشان بدین صورت است که در مورد اصل که ایشان فرمود اصل عدم وجوب عینی بودن نماز جمعه است، این اصل یا باید اصالت البرائت باشد یا باید استصحاب عدم ازلی باشد.
اصالت البرائت فاقد اعتبار است زیرا باید شک در تکلیف باشد و دلیل اجتهادی نداشته باشیم که در اینجا در اصل تکلیف شک نداریم و دلیل اجتهادی هم داریم. پس اصل عدم وجوب درست نیست، بلکه بالاتر اصلا بحث این نبود که در زمان غیبت نماز جمعه واجب است یا خیر، بلکه بحث این بود که نماز جمعه در زمان غیبت واجب تعیینی است یا تخییری. یعنی اصل وجوب مشکوک نیست.
اما این مطالب درست نیست، اگر بگویید یک اصل هست که می¬گوید نماز جمعه واجب نیست و یک اصل هم بر وجوب نماز جمعه وجود دارد، این دو اصل، یکی لفظی و دیگری اصل عملی است و این دو با هم تعارض نمی¬کنند و اصل عملی ورود بر اصل عملی دارد و با هم تعارضی نخواهند داشت.
اشکال دیگر اینست که اصلا تعارض دو اصل با تعارض دو روایت فرق دارد. وقتی دو روایت داریم و یقین داریم یکی دروغ است، این تعارض روایات است. اما در اصول عملیه اگر یقین داریم یکی دروغ است اشکالی ندارد و این تعارض نیست. مثلا ما دو ظرف داریم و هر دو قبلا نجس بوده و الان هم یکی پاک شده اما نمی¬دانم کدام پاک است. در اینجا دو استصحاب بقای نجاست جاری می¬کنم و یقینا یکی هم دروغ است ولی اشکالی ندارد و باید از هر دو ظرف اجتناب نمود. تعارض در اصول عملیه وقتی قائم است که در عمل نتوان به آن¬ها عمل نمود. مثلا در مثال بالا بگوییم هم این ظرف را بخور و آن ظرف را هم بخور، یعنی یک ظرف نجس را در عمل خورده¬ایم. در اینجا دو اصل عملی تعارض می¬کنند.
در بحث نماز جمعه یک اصل می¬گوید واجب نیست و دیگری می¬گوید واجب است. اصل اول فقط می¬گوید نماز جمعه واجب نیست و نمی¬گوید حرام است. در اینجا تعارضی نیست یکی می¬گوید مباح است و دیگری می¬گوید واجب است و باید نماز جمعه را بخوانیم. پس اصل مطلبی که فاضل هندی فرموده اصول عملیه با هم تعارض می¬کنند درست نیست زیرا در عمل مشکلی پیش نمی¬آید.
