مقـدمـه : کلام در ابتدا و انتهای وقت نماز جمعه بود. مسئله بعد اینست که انتهای وقت نماز جمعه کی است؟
فرمایش صاحب جواهر در مسئله و نقد آن : مرحوم صاحب جواهر فرموده است: اما این که وقت نماز جمعه پایان ی¬یابد اگر سایه شاخص به اندازه خود شاخص بشود و این مختار اکثر است و حتی بر آن ادعای اجماع شده است.
این مطلب مرحوم صاحب جواهر واضح نیست و دلیل آن را هم باید بررسی نماییم. این که سایه شاخص باید به اندازه شاخص بشود، این را بدانیم که از خط استوا تا ۲۳ درجه شمالی، در برخی روزها، خورشید بابلای شاخص می¬آید به نحوی که شاخص سایه ندارد، اما از ۲۳ درجه بالاتر شاخص همیشه سایه دارد. سایه هم دو گونه است، یک مدل این که اگر چیزی روی خط استوا باشد سایه ندارد، فرقی هم در عرض جغرافیایی ندارد. فلذا احتمالا مراد باید سایه شرقی و غربی باشد (نه شمالی و جنوبی) زیرا خیلی از شهرها سر ظهر، سایه شاخص از خود شاخص بلندتر است.
علت مطلب هم اینست که روایات بسیاری در مسئله داریم، اما هیچ کدام صریح نیست و دلالت واضح و روشنی هم در هیچ کدام نیست و همه را می-توان توجیه نمود.
صاحب جواهر بعد از نقل روایات فرموده است این اجماع یا شهرت قابل خدشه است، و حتی روایت خلاف اجماع داریم. سپس جواهر می¬فرماید: به هر حال احتیاط اینست که بگوییم وقت نماز جمعه تا جایی است که سایه شاخص به مقدار خود شاخص بشود که حدوداً یک ساعت است. اما اشکالی که وجود دارد اینست که ممکن است مراد از این روایات، نمازِ روزِ جمعه باشد که همان نماز ظهر می¬شود. بلکه ظاهر خیلی از این روایات، نماز ظهر است. زیرا خود امام معصوم که امام جمعه را فرموده، نماز جمعه نمی¬خوانده و اصحاب هم نمی¬خوانده¬اند. پس وقتی ائمه با این وضعیت وقت نماز را مشخص می¬کنند، معلوم است مراد نماز ظهر بوده است.
