• بنکته اعتقادی در اعتبارات چهارگانه ماهیت

نکته اعتقادی در اعتبارات چهارگانه ماهیت

نکته اصلی جلسه پیشین این بود که معنای مقید این نیست که موضوع، مرکب از دو جزء مختلف است بلکه معنای مقید آن است دو لفظ داریم که این دو لفظ مرکب حاکی از چیزی هستند که حقیقتاً موضوع است. در رقبه مؤمنه، موضوع مرکب نیست بلکه موضوع امر بسیطی است که برای آن لفظی نداریم.

برخی از بزرگان فرموده‌اند؛ اعتبارات ماهیت سه مصداق دارند:
۱- در بحث وجود که چهار قسم دارد.
۲- در بحث جنس و فصل.
۳- در بحث اوصاف و عوارض خارج از یک شیء وقتی با آن شیء مقایسه می‌شوند، مثلاً فرش نسبت به رنگ قرمز.

فرق بین لا بشرط قسمی و لا بشرط مقسمی این است که اگر چیزی خودش و خودش در نظر گرفته شود، لا بشرط مقسمی است و اگر چیزی با چیز دیگر مقایسه شود ولی آن را در نظر نگیریم، لا بشرط قسمی است. مثلاً فرش، لا بشرط مقسمی است اما فرش نسبت به رنگ مهم نیست چه رنگی باشد که این لا بشرط قسمی است.

نکته اعتقادی مهمی در این مطلب آن است که اشاره می‌کنیم. خیلی از بزرگان فرموده‌اند: اگر وجود به‌صورت بشرط لای از قید و حدّ در نظر گفته شود، خدای متعال است. اگر وجود مقید به قید انبساط و گستردگی باشد، وجود منبسط رحمت حسینیه یا مقام کن یا اسم اعظم است.

امام جماعت مسجدالحرام کتاب نوشته است با این عنوان: «اثبات الحد لله تعالی». در ذهن همه آن است که خدا بسیط و نامحدود و نامتناهی است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نهج‌البلاغه فرموده است: «واحد لا بالعدد»، یعنی خدا وحدت عددی ندارد. در روایات هم شبیه این مطلب فراوان آمده است؛ یعنی خدا، وجود بشرط لا است. لکن در صحیفه سجادیه (که بالاترین متن شیعه است و اعتبارش از کافی و نهج‌البلاغه بیشتر است) آمده است: «لک یا الهی وحدانیه العدد» و این درست است. لکن معنایش وحدت عددی خداوند نیست که منجر به محدودیت شود. اگر کسی بگوید خدا محدود است خدا را به حدّ بی‌حدی محدود کرده است چون بی‌قیدی هم قید است.

معنای فرمایش امام سجاد علیه‌السلام آن است که محدود در محدودیت خود نقص دارد اما در وجود خود کمال دارد. واحد بالعدد در وحدت عددی خود کمالی دارد و نقصی. کمال وحدت عددی نیز مال خدای متعال است. اگر دو نفر را در نظر بگیریم که یکی هزار تومان دارد و دیگری پول زیادی دارد، نفر دوم نقص دارد که هزار تومان نفر اول را ندارد.

وجود خدا مقید به عدم حد نیست که آقایان خیال کرده‌اند و نوعی ناقص و محدود کردن خدا است. کمال آن است که عین آن کمال و بیشتر و بهتر از آن مال خدا باشد.