مباحث مطرح شده در این جلسه:
- قطع حاصل از غیر کتاب و سنت
قطع حاصل از غیر کتاب و سنت
آیا قطع از راه مقدمات عقلی ثابت می‌شود و آیا این قطع معتبر و حجت است؟
بحث درباره قطع به حکم شرعی است و الا روشن است که قطع از راه مقدمات عقلی حاصل می‌شود. مقدمات عقلی یا در اصول دین است یا در فروع دین. در اصول دین گاهی مسائلی فقط محل عقل است مثل توحید، اسماء و صفات، نوبت عامه، اصل معاد و معاد جسمانی. حتی اگر آیه و روایتی در این مسائل برخلاف عقل باشد؛ باید آیه و روایت را توجیه کرد. بخشی از اصول دین از باب ضرورت دین و مذهب است مثل عزاداری سیدالشهداء علیه‌السلام، وجوب نماز، وجود بهشت و جهنم، حجاب و… در این مسائل نمی‌توان بحث کرد که قطع حاصل از مقدمات عقلی، حجت است یا حجت نیست؟ چون اینجا یکه‌تاز میدان، عقل است.
اگر در مسائل عقل عملی مثل فروع دین به یقین حکم شرعی برسیم، این قطع حجت است؟
به‌صورت کلی اینکه می‌گوییم اصل دین عقلی است و اگر آیه و روایتی برخلاف عقل بود، باید توجیه کنیم، بسیار انتزاعی است و در عالم خارج چنین نیست. اینکه اصول دین عقلی است آیا به این معناست فقط شیعه عقل دارد و غیر شیعه دارای عقل نیست؟! اینجا خلط مبحث شده است. اگر مراد عقلی است که منور به نور هدایت خدا و اهل‌بیت علیهم‌السلام باشد، درست است اما عقل انتزاعی صحیح نیست. اشاعره می‌گویند صفات خدا زائد بر ذات است و معتزله صفات خدا را زائد بر ذات نمی‌دانند. فلاسفه و عرفا هم اعتقادی دیگر دارند. نمی‌توان گفت ایشان بی‌عقل هستند بلکه عقلی که منور به نور هدایت خدا و اهل‌بیت علیهم‌السلام است، ملاک اصول دین است.
اما در فروع دین: اولاً فیض کاشانی اخباری است و علامه مجلسی و شیخ حر عاملی اخباری معتدل هستند و استرآبادی و جزایری اخباری افراطی هستند. اخباری می‌گوید: ۱- هر حکمی تابع مصلحت و مفسده است. ۲- عقل ما یا مصالح و مفاسد را درک نمی‌کند یا اگر درک کند، مانع آن را درک نمی‌کند. مثلاً کسی که روزه گرفته است، طبعاً دهانش بوی بد می‌دهد و خوب است موقع نماز دهانش را بشوید. وقتی کسی می‌خواهد نماز مغرب بخواند، آیا مسواک بزند یا مسواک نزند؟ عقل می‌گوید بوی بد دهان مفسده دارد؛ اما اینکه روزه مانع می‌شود یا خیر، عقل نمی‌فهمد. شاید خدا این بوی بد را بیشتر دوست بدارد. اخباری‌ها می‌گویند ما مصالح و مفاسد را یا نمی‌فهمیم یا اگر بفهمیم، مانعش را نمی‌فهمیم و وقتی مصلحت سبب وجوب می‌شود که مانعی نداشته باشد.
