مقـدمـه : کلام در باب لا ضرر بود و در این دو جلسه کلمات ضرر و ضرار را بررسی می¬نماییم.
بررسی کلمه ضرر : این کلمه اسم مصدر است. البته مصدر و اسم مصدر برخی کلمات مانند هم است. مانند غَسل که هم به معنای شستن و هم به معنای نتیجه شستن است. مصدر در معلوم و مجهول یکسان است.
کلمه ضرر را در لغت به معنای بسیاری زیادی مانند نقص، مشقت، عدم النفع، حرمان و … آورد¬اند. اما معمولا کتب لغت به جای معنا، موارد استعمال کلمات را می¬آروند، نه این که موضوع له کلمات را ذکر کنند.
آیتﷲ سیستانی فرموده¬اند کلمات معمولا بر معنای محسوس وضع می¬شوند و کم کم کلمات توسعه داده می¬شود یا مجازاً در معنای غیرمحسوس به کار می¬رود. اما ابتدائاً لغویین معانی محسوس را می¬فهمند.
ولکن کا نظر ایشان را در برخی موارد قبول داریم و در برخی موارد قبول نداریم. مواردی که قبول داریم این که کلمات یا الفاظ، در طول تاریخ هر چه جلوتر می¬رود روان¬تر و سلیس¬تر و آسان¬تر می¬شود ولی هر چه به عقب برویم سخت تر و خشن تر و دارای اعوجاج بیشتر است.
اما فرمایش آیتﷲ سیستانی در معانی و موضوع له درست نیست. ما نمی¬توانیم بگوییم کلمات ابتدائاً بر معانی محسوس وضع می¬شود. فلذا این که آیتﷲ سیستانی ضرر را در ابتدا نقص مالی یا نقص در شیئ مادی معنی می¬نمایند درست نیست. زیرا اصلا خود مورد روایت نقص آبرویی بود.
بررسی کلمه ضرار : امام خمینی دررساله لاضرر خود فرموده است: ضرار از باب مفاعله است. این کلمه در شش آیه از قرآن به کار رفته است. باب مفاعله چند ادبیات در ادبیات دارد. یکی این که گفته شده باب مفاعله طرفینی است. اگر مقصود اینست که در این باب یک فاعل و یک مفعول نیاز است درست است. اما اگر بگوییم دو طرف می¬خواهد مثلا ضارَبَ یعنی دو نفر هم دیگر را زدند، این اصلا درست نیست و حتی یک مورد هم در قرآن بدین صورت استعمال نشده است. اشتباه دیگر در باب مفاعله اینست که برخی کتب لغت وقتی دیده¬اند پیامبر اکرم فرموده است لا ضرر و لا ضرار و این تکرار می¬شود، گفته¬اند این لاضرار، یعنی کسی به دیگری ضرر می¬زند و طرف مقابل هم برای تقاص و مجازات به او ضرر می¬زند این عوض ضرر، ضرار است. اما اگر ضرار را این گونه معنی نماییم با مورد روایت نمی¬سازد، زیرا صاحب خانه ضرری به سمره نمی¬زد.
