مقـدمـه : کلام در باب استصحاب بود. مختصر مطالبی هم در مورد استصحاب قهقرائی بیان نمودیم و معمولا در کتب فقهی هم مختصر و گذرا از این بحث عبور می¬کنند. معنای استصحاب قهقرائی اینست که یقین لاحق و شک سابق باشد. یعنی الان یقین داریم و قبلاً شک داشتیم آیا می¬توانیم استصحاب جاری کنیم یا خیر؟
معانی دیگر استصحاب قهقهرایی : ابتدا این که استصحاب قهقرائی چند اسم دیگر هم دارد، مثل استصحاب معکوس یا انعطاف یا این که گفته می¬شود حکمی که الان ثابت است را به قبل سرایت داد یا خیر؟ استصحاب قهقرائی هم در تفسیر قرآن مطرح می¬شود و هم در مباحث فقهی مطرح می¬شود.
تقریب به ذهن : اگر کسی الان یقین دارد که وضو ندارد، اندکی قبل هم نمازش را خوانده است و نمی¬داند موقع نماز طهارت داشته یا خیر. اما الان یقین دارد مُحْدِث است و وضو ندارد. آیا می¬توان استصحاب قهقرایی جاری کنیم و بگوییم موقع نماز هم محدث بوده است پس نمازش باطل است؟ گرچه در خصوص این مثال دلیل دیگر داریم اما این نمونه استصحاب قهقهرایی است، در خصوص این مثال، مجرای قاعده فراغ است. اما اگر قاعده فراغ نبود، باید طبق استصحاب قهقرائی حکم به بطلان نماز می¬کردیم و بدون آن حکم به صحت نماز می¬کردیم.
