مقـدمـه
بیان نمودیم از روایات موجود استفاده می¬شود که نماز جمعه در عصر غیبت واجب تخییری است و شواهدی بر آن ذک نمودیم. حال بحث می¬نماییم که شاید کسانی بگویند روایاتی داریم که دلالت دارند بر وجوب تعیینی همیشگی نماز جمعه.
بررسی روایات
چند روایت را ذکر می¬نماییم؛
روایت: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع عَلَى مَنْ تَجِبُ الْجُمُعَةُ قَالَ تَجِبُ عَلَى سَبْعَةِ نَفَرٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَ لَا جُمُعَةَ لِأَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَحَدُهُمُ الْإِمَامُ فَإِذَا اجْتَمَعَ سَبْعَةٌ وَ لَمْ يَخَافُوا أَمَّهُمْ بَعْضُهُمْ وَ خَطَبَهُمْ.»
پرسیدم نماز جمعه بر چه کسی واجب است؟ فرمود بر هفت نفر مسلمان واجب است. اگر از پنج نفر کمتر باشند نماز جمعه واجب نیست، آن پنج نفر هم باید یک نفر آن امام و چهار نفر ماموم باشند. اگر هفت نفر بودند و تقیه¬ای در کار نبود، باید برخی امام شوند و خطبه هم بخوانند.
بررسی سندی: سند شیخ صدوق به زراره، صحیحه است.
بررسی دلالی: جمله «أَمَّهُمْ بَعْضُهُمْ وَ خَطَبَهُمْ» خبریه و در مقام انشاء است و دلالت بر وجوب دارد. ابتدای روایت هم «تجب» آمده است. شاید کسی بگوید هم صدر و هم ذیل روایت دلالت دارد بر این که نماز جمعه واجب تعیینی است. ولکن اگر این روایت را بدین صورت معنی نماییم که اگر هفت نفر باشد نماز جمعه واجب است خوب واضح است که همه جا حداقل هفت نفر وجود دارد و اصلا این نیازی به گفتن ندارد. مراد از این هفت نفر افراد خاصی مانند قاضی و دادستان و مجری اجرای احکام و… است.
روایت: «وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ: الْجُمُعَةُ وَاجِبَةٌ عَلَى كُلِ أَحَدٍ لَا يُعْذَرُ النَّاسُ فِيهَا إِلَّا خَمْسَةٌ الْمَرْأَةُ وَ الْمَمْلُوكُ وَ الْمُسَافِرُ وَ الْمَرِيضُ وَ الصَّبِيُّ.»
جمعه بر هر کسی واجب است. هیچ کس هم معذور نیست که نرود مگر پنج نفر زن و مسافر و مریض و بچه و برده.
بررسی سندی: روایت صحیحه است و شیخ طوسی آن را نقل نموده است.
بررسی دلالی: آیا روایت دلالت بر واجب تعیینی دارد؟ باید گفت روایت چنان دلالتی ندارد. زیرا روایت می¬فرماید زن و مریض و مسافر و … مشمول حکم وجوب نماز جمعه نیست. حال اگر این افراد به نماز جمعه بروند نمازشان درست است. مراد از این که می¬فرماید نماز جمعه بر زن واجب نیست یعنی هر جا نماز جمعه اقامه می¬شود کسی معذور نیست نرود و همه باید بروند. روایت در مقام بیان این نیست که نماز جمعه واجب است مگر بر این پنج دسته. در این فرض روایت می¬خواهد بفرماید نماز جمعه بر همه واجب عینی است ولی زن¬ها نیاز نیست اقامه کند. پس روایت می¬خواهد بفرماید اگر جایی نماز جمعه واجب است همه باید بروند اما اگر نماز جمعه نمی¬خوانند دیگر نیاز نیست بروند.
روایت: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي عَبْدِاللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ تَدَعَ الْجُمُعَةَ فِي الْمَطَرِ.»
هر وقت باران می¬آید می¬توانید نماز جمعه نخوانید.
بررسی دلالی: مفهوم روایت اینست که هر وقت باران نمی¬آید نماز جمعه واجب است. ولیکن این روایت دلالت دارد بر این که نماز جمعه واجب نیست. آیا باران مجوز ترک واجب عینی است؟ پاسخ منفی است. پس این که روایت می¬فرماید نماز جمعه را در باران نیاز نیست بخوانی نمایانگر اینست که نماز جمعه واجب نیست. (مثلا وقتی باران می¬بارد یا هوا سرد است نماز جماعت هم لازم نیست برگزار شود و پیامبر اکرم(ع) هم نماز خود را تعطیل می¬کرد. ولی شخص باید در منزل نماز خود را بخواند.)
