مقـدمـه: در باب وجوب نماز جمعه از یک طرف به صورت فی الجمله می¬توانیم بگوییم نماز جمعه گاهی واجب تعیینی است مانند نماز جمعه در زمان حضور امام معصوم و مبسوط الید بودن امام معصوم. در زمان غیبت، از ابتدای غیبت تا قرن دهم زمان شهید ثانی، احدی از فقها نفرموده است واجب تعیینی است. اولین کسی که گفت نماز جمعه واجب تعیینی است شهید ثانی بود و نفر بعد که چنین حرفی زد پسر خواهر شهید ثانی، صاحب مدارک بود.
مرحوم صاحب جواهر فرموده است کتابی که شهید ثانی در باب وجوب نماز جمعه نوشته است مربوط به جوانی او است و فاقد اعتبار است زیرا او در آن زمان مجتهد نبوده است.
وجوب تعیینی یا تخییری نماز جمعه: حالا فرض کنیم این فتوای قطعی شهید ثانی است که نماز جمعه در زمان غیبت واجب تعیینی است. حال ما بگوییم نماز جمعه واجب تعیینی است یا تخییری؟ کسانی که قائل به وجوب تعیینی نماز جمعه هستند به آیه سوره جمعه تمسک می¬کنند که ما آن را بحث نمودیم که ممکن است مراد از فاسعوا شخص پیامبر اکرم یا خطبه ها باشد. ضمن این که شتاب برای استماع خطبه است. ما هم می¬دانیم یقینا خطبه واجب نیست و احتمال هم دارد گناه نکرده باشد. این دو اجماع قرینه ایست بر این که «فاسعوا» با این که امر است، اما امر استحبابی است.
روایات و نوع وجوب نماز جمعه: در این که آیا از روایات چنین استفاده ای می¬شود که نماز جمعه واجب تعیینی باشد یا خیر باید گفت سند و دلالت این روایات کامل است و دلالت بر وجوب نماز جمعه دارد اما دلالت بر این ندارد که این وجوب تعیینی یا تخییری است. بلکه می¬توان گفت قرینه بر تخییری بودن داریم.
• اولین شاهد این که خود روات احادیث، نماز جمعه نمی¬خوانده¬اند. یعنی این روات چنین استفاده ای از این روایات نمی¬کردند. مانند روایتی که امام از زراره پرسید چرا نماز جمعه نمیخو¬انی؟
• ثانیا این همه فقها از ابتدا تا قرن دهم یک نفر فتوا بر وجوب تعیینی نماز جمعه نداده است یعنی این فقها هم وجوب را از روایات نفهمیده¬اند. بلکه بالاتر برخی از فقها بعد از دیدن این روایت حکم به حرمت نماز جمعه داده¬اند مانند ابن ادریس و سلار.
• ثالثا عمل شیعیان در طول تاریخ بر این بوده که نماز جمعه نمی¬خوانده¬اند.
• رابعا این همه روایات که می¬فرماید اگر کسی دو فرسخ فاصله دارد نماز ظهر بخواند در حالی که اگر واجب تعیینی بود می¬فرمود همان جا نماز جمعه اقامه کنید. زیرا افراد تنهایی که زندگی نمی¬کنند و قطعا در همان فاصله دو فرسخی هم تعدادی افراد بوده اند که از هفت نفر بیشتر باشند.
همه ی اینها دلالت بر این دارد که نماز جمعه واجب است اما وجوب تعیینی ندارد. (ما باشیم و روایات باید گفت وجوب تعیینی استفاده می¬شود اما با این قرائن متوجه می¬شویم وجوب نماز جمعه تخییری است.)
