مقـدمـه : درباره نماز جمعه و این که آیا اقامه¬اش واجب است یا نه و حکم حضور در آن چیست، بیان کردیم ما نمی¬توانیم حکم بدهیم و کاملا توقف می¬کنیم. از اینجا به بعد روی فرض وجوب، مطالبی بیان خواهیم نمود. از الان بحث وقت نماز جمعه را مطرح می¬نماییم.
وقت نماز جمعه : برخی فقها فرموده¬اند وقت نماز ظهر، همان وقت نماز جمعه است. بعباره اخری باید گفت وقت فضیلت نماز ظهر، وقت نماز جمعه است. وقت فضیلت هم به مقدار آن است که سایه شاخص به اندازه دو برابر شاخص شود.
حال آیا نماز باید متصل به اذان جمعه باشد؟ یا خطبه باید متصل به اذان باشد؟ یا خطبه را می¬توان قبل اذان ادا نمود؟ یا این که باید چند دقیقه بعد نماز شروع کرد؟ تقریباً اجماع داریم که وقت نماز جمعه، اول زوال است. شیخ طوسی مطلبی را از سید مرتضی نقل نموده که بعد از اذان ظهر هم می¬توان نماز جمعه خواند.
بررسی روایات
روایت: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلَّانٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ رِبْعِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَ مِنَ الْأَشْيَاءِ أَشْيَاءَ مُوَسَّعَةً وَ أَشْيَاءَ مُضَيَّقَةً فَالصَّلَوَاتُ مِمَّا وُسِّعَ فِيهِ تُقَدَّمُ مَرَّةً وَ تُؤَخَّرُ أُخْرَى وَ الْجُمُعَةُ مِمَّا ضُيِّقَ فِيهَا فَإِنَّ وَقْتَهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ سَاعَةُ تَزُولُ وَ وَقْتَ الْعَصْرِ فِيهَا وَقْتُ الظُّهْرِ فِي غَيْرِهَا.»
برخی چیزها واجب موسع هستند و برخی چیزها واجب مضیق هستند. نماز چیزی است که وسعت داده شده و گاهی انسان زود نمازش را می¬خواند و گاهی دیر می¬خواند. اما نماز جمعه مضیق است. وقتش هم روز نماز جمعه وقت زوال است. وقت نماز عصر تو روز جمعه، وقت نماز ظهر در غیر جمعه است.
بررسی سندی: سه نفر از اصحاب اجماع در سند است و روایت صحیح اعلایی محسوب می¬شود.
بررسی روایی: از این روایت استفاده می¬شود نماز جمعه مضیق است و وقت زوال است.
روایت: «وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مِسْمَعٍ أَبِي سَيَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ وَقْتِ الظُّهْرِ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ فِي السَّفَرِ فَقَالَ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ ذَلِكَ وَقْتُهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ فِي غَيْرِ السَّفَرِ.»
هنگام زوال، وقت نماز ظهر است و همین هم وقت نماز جمعه در روز جمعه برای غیر مسافر است.
روایت: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِنَ مِنَ الْأُمُورِ أُمُوراً مُضَيَّقَةً وَ أُمُوراً مُوَسَّعَةً وَ إِنَّ الْوَقْتَ وَقْتَانِ وَ الصَّلَاةُ مِمَّا فِيهِ السَّعَةُ فَرُبَّمَا عَجَّلَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ رُبَّمَا أَخَّرَ إِلَّا صَلَاةَ الْجُمُعَةِ فَإِنَّ صَلَاةَ الْجُمُعَةِ مِنَ الْأَمْرِ الْمُضَيَّقِ إِنَّمَا لَهَا وَقْتٌ وَاحِدٌ حِينَ تَزُولُ وَ وَقْتُ الْعَصْرِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَقْتُ الظُّهْرِ فِي سَائِرِ الْأَيَّامِ.»
دو گونه وقت داریم، پیامبر گاهی زود می¬خواند و گاهی دیر می¬خواند مگر نماز جمعه. نماز جمعه امر مضیق است. وقت نماز جمعه هم هنگام زوال ظهر است.
بررسی سندی: روایت صحیحه است.
روایت: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ ع قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يُصَلِّي الْجُمُعَةَ حِينَ تَزُولُ الشَّمْسُ قَدْرَ شِرَاكٍ وَ يَخْطُبُ فِي الظِّلِّ الْأَوَّلِ فَيَقُولُ جَبْرَئِيلُ يَا مُحَمَّدُ- قَدْ زَالَتِ الشَّمْسُ فَانْزِلْ فَصَلِّ الْحَدِيثَ.»
پیامبر ص نماز جمعه را می¬خواتند هنگامی که به قدر یک بند کفش از زوال بگذرد. و خطبه را در سایه می¬خواند. جبرئیل عرض می¬کرد پیامبر ص ظهر شد. پس پایین بیا و نماز بخوان.
بررسی روایی: با عنایت به این روایت برخی فقها قائل شده¬اند باید دقایقی از اذان ظهر بگذرد.
اوقات نمـاز: وقت نماز صبح و مغرب و عشا، عرفی است. یعنی ممکن است امروز یک ساعتی باشد و فردا یک ساعت دیگر باشد. معمولا هم اذان صبح و مغرب، هم دقیق نیست. اما اذان ظهر همیشه دقیق است. حتی ثانیه آن هم دقیق است. چون وقت نماز ظهر به دقت ریاضی است.
