مقـدمـه : کلام در باب وقت نماز جمعه بود. می¬خواهیم بحث وقت را جمع بندی نماییم.
جـمع بندی : ابتدای وقت نماز جمعه یا اول اذان ظهر است به صورتی که یک اذان خفی ابتدائا گفته شود و بعد خطبه و بعد هم نماز یا این که خطبه قبل اذان خوانده شود و بعد از اذان و موقع زوال، نماز شروع شود.
اول وقت نماز جمعه هنگام رسیدن خورشید به دایره نصف النهار است. که وقت نماز و خطبه است. آخر وقت که نمی¬توان بعد از آن نماز جمعه را خواند طبق نظر مشهور (آنگونه که صاحب شرائع و شیخ طوسی فرموده¬اند) وقتی است که سایه شاخص به اندازه خود شاخص بشود. یعنی مثلا تقریبا یک ساعت از اول اذان سپری شود.
برخی افراد مانند مرحوم ابوالصلاح حلبی فرموده¬اند وقت نماز جمعه تا یک ساعت است. برخی مانند فاضل هندی ادعا نموده¬اند اجماع المسلمین بر این است که وقت نماز جمعه مضیق است و مضیق بودن هم این گونه است که یک اذان خفیف، خطبه خفیف و نماز خفیف خوانده شود.
از روایاتی که ما خواندیم، تضییق نماز جمعه فهمیده نمی¬شد. البته این احتمال وجود داشت که این روایات شاید تاکید یا استحباب را بگوید. یعنی روایاتی که می¬فرماید اول وقت بخوانید شاید می¬خواهد استحباب را بگوید. البته فعل پیامبر هم بر این بود که نماز خوانده شود. از این مجموع برداشت می¬شود اگر وقت نماز جمعه مضیق باشد می¬دانیم صحیح است، اما اگر خطبه طول بکشد یا نماز با اذان فاصله بیفتد، در این موارد شک داریم وقت نماز جمعه هست یا خیر، شاید کسی بگوید استصحاب بقای وقت نماز جمعه می¬کنیم. اما این استصحاب هم خلاف اجماع و هم خلاف فعل پیامبر اکرم است، نتیجه این که اگر از اول وقت فاصله افتاد یا این که بین خطبه و نماز فاصله افتاد یا این که خطبه و یا اذان خیلی طولانی شد، در تمام این موارد نماز جمعه باطل است و باید نماز ظهر خوانده شود.
