خارج فقه (نماز جمعه) پردیسان ۱۳۹۸

استاد احمد عابدی

حکم اقتدا در رکوع دوم

❋ ❋ ❋

مقـدمـه : اگر کسی به یک رکعت نماز جمعه برسد (رکعت دوم) و قبلا هم خواندیم باید یک رکعت را فرادا و بلند بخواند. حال بحث اینست که اگر کسی می¬داند اگر یک رکعت را که باید فرادا بخواند، وقت نماز جمعه می¬گذرد، بیان هم نمودیم وقت نماز حدوداً یک ساعت است (سایه شاخص به اندازه دو قدم بشود.) در اینجا حکم نماز چیست و آیا اصلا می¬تواند اقتدا کند یا اقتدایش باطل است؟

بررسی قاعده : یک قاعده داشتیم که می¬فرمود: من ادرک من الجمعه رکعتا، فقد ادرک جمعتاً. آیا معنای روایت اینست که هر کس یک رکعت را درک کند، رکعت بعد را باید فرادا بخواند یا خیر؟ مشهور روایت را این گونه فهمیده¬اند که یک رکعت را با جماعت می¬خواند و یک رکعت را خودش می¬خواند. اما بهتر اینست که بگوییم چنین نمازی باطل است و حق اقتدا هم ندارد.
دلیل اینست که روایت که می¬فرماید هر کس یک رکعت نماز جمعه را درک نمود، نماز جمعه را درک کرده است. حال الان فرض کنیم کسی یک رکعت نماز جمعه را خواند و سر یک رکعت سلام داد یا سر رکعت اول، وضویش باطل شد، آیا روایت در مورد چنین اشخاصی مفید فایده است؟ قطعا پاسخ منفی است و نماز باطل است. مراد روایت اینست که همه شرایط را باید داشته باشد و فقط یک شرط را ندارد و آن هم جماعت است. این روایت نمی¬فرماید اگر یک رکعت خارج وقت بود این هم صحیح است.

شک در رسیدن به رکوع : اگر کسی دید امام جمعه در رکوع رکعت دوم است و اقتدا کرد، ما بیان نمودیم نمازش باطل است. حال فرض کنیم صحیح است، حال که به رکوع رفت و اقتدا کرد شک کرد آیا من به رکوع امام رسیدم یا خیر؟ آیا با وجود چنین شکی، نماز صحیح است یا باطل است؟ اگر بعد از اتمام نماز چنین شکی کرد، هم قاعده فراغ جاری می¬شود و هم قاعده تجاوز جاری می¬شود و نمازش صحیح است.
یا اگر اقتدا نموده و به رکوع رفتیم و بلافاصله شک نمودیم، این مثل اینست که در میانه اقامه نماز و قرائت حمد، در حالی که در صورت صلاه هستیم شک کنیم آیا تکبیره الاحرام را گفته¬ایم یا خیر؟ در اینجا باید بگوییم نماز، به دلیل قاعده تجاوز، صحیح است. پس اگر در رکوع یا بعد از نماز شک کنیم، قاعده تجاوز حکم به صحت نماز جمعه می¬دهد.
اما اگر کسی همین که تکبیره الاحرام را گفت شک دارد امام در رکوع هست یا خیر، شک دارد به رکوع رسیدم یا خیر، در اینجا مجرای استصحاب اینست که امام وجدانا در رکوع بود و شک دارم من وقتی تکبیره الاحرام را گفتم رکوع امام ادامه داشت یا خیر، استصحاب بقای رکوع امام را می¬کنم، پس نماز صحیح است. اما یک استصحاب معارض هم داریم، هر وقت شک کردیم به رکوع رسیدیدم یا خیر، اصل عدم آن است (استصحاب عدم). این دو استصحاب تعارض و تساقط می¬کنند. پس دلیلی نداریم به رکوع رسیده باشیم، فلذا نماز باطل است.

محل برگزاری