خارج فقه (نماز جمعه) پردیسان ۱۳۹۸

استاد احمد عابدی

ترک رکعت اول واقتدا دررکوع دوم

❋ ❋ ❋

مقـدمـه : اگر شخصی در محل نماز جمعه حاضر باشد ولی این شخص عمداً اقتدا نمی¬کند تا در رکوع رکعت دوم اقتدا کند. سابق بر این بیان نمودیم اگر شخص بخواهد نمازش صحیح باشد باید به ﷲ اکبر رکوع دوم برسد.

بیان احتمالات و دلیل آن¬ها : یک احتمال اینست که بگوییم نمازش صحیح است، دلیل هم روایتی است که می¬فرماید: «من ادرک من الجمعه رکعتاً، فقد ادرک الجمعه» و روایتی هم می¬فرماید هر کس رکوع را درک کرد، یک رکعت را درک کرده است. از کنار هم گذاشتن این روایات فهمیده می¬شود نماز جمعه صحیح است.
اما احتمال دارد بگوییم اصلا نماز جمعه¬ی چنین شخصی که عمداً تاخیر کرد، باطل است. این احتمال چند دلیل دارد، یکی این که برخی روایات فرموده است هر کس دو خطبه و دو رکعت را درک کند، جمعه را درک کرده است، مفهومش اینست که هر کس دو رکعت را درک نکند، نماز جمعه را درک نکرده است. البته این دلیل صحیح نیست، زیرا این دلیل در مقام بیان کمال است. کمال درک نماز جمعه به اینست که انسان هم به خطبه و هم به نماز برسد.
دلیل دیگر اینست که کسی بگوید درک کردن جمعه به اینست که نماز جمعه را درک کرد، ولو این که خطبه را نرسد و نماز جمعه من البدو الی الختم باید جماعت باشد. (قوام جمعه به جماعت بودن آن از ابتدا تا انتها است) در موردی که کسی دیر رسیده باشد (در غیر موردی که عمداً دیر آمده باشد)، دلیل داریم و می¬گوییم استثنائاً صحیح است و اگر این دلیل نبود می¬گفتیم نمازش باطل است.
دلیل دیگر اینست که شاید قائل شویم حضور در خطبه نماز جمعه واجب نیست، اما حضور در نماز از ابتدا واجب است، یعنی کسی که در مصلی بود، واجب است از همان ابتدا اقتدا کند، زیرا آیه «فاسعوا الی ذکر ﷲ»، کلمه فاسعوا امر است، شاید معنایش این باشد که سعی کنید و عجله کنید تا به خطبه برسید، یک احتمال هم اینست که مراد از ذکر ﷲ، نماز باشد، که در این صورت آیه می¬فرماید حضور در نماز واجب است، پس اگر کسی در مصلی باشد و عمدا نماز را تاخیر بیندازد در حال ترک واجب است و معصیت می¬کند.

تعدد مطلوب و وحدت مطلوب : حال اگر در رکعت دوم نماز را اقتدا کرد، باید این بحث را مطرح نماییم که ایتجا جماعت در نماز جمعه از رکعت اول یا از وقتی در مصلی حضور پیدا کردیم، از باب وحدت مطلوب است یا از باب تعدد مطلوب است؟ اگر وحدت مطلوب باشد شارع یک مطلوب دارد و آن هم جمعه با جماعت است، در این صورت همین که شخص اقتدا نکرد، دیگر نماز باطل است و گناه کرده است و باید ظهر بخواند. اما اگر کسی قائل به تعدد مطلوب باشد، یعنی خداوند چند چیز از ما می¬خواهد، یکی این که از هر جا رسیدم اقتدا کنم و یکی هم این که اگر به رکعت آخر رسیدم، به جمعه رسیده¬ام (هم جمعه با جماعت و هم حضور از ابتدای نماز). اگر کسی قائل به تعدد مطلوب باشد، باید بگوییم شخص گناه کرده است ولی نماز صحیح است.
ولکن همیشه تعدد مطلوب خلاف قاعده است و باید بگوییم چنین نمازی باطل است.

دلیل دیگری بر بطلان : دلیل دیگر بر بطلان چنین نمازی اینست که بیان نمودیم وقت نماز جمعه باید متصل به اذان باشد و اگر فاصله بیفتد نماز باطل می¬شود. حال اگر کسی در مصلی حضور دارد و لی نماز را شروع نمی¬کند، اتصال به اذان را از دست داده است و نمازش باطل است.
اگر کسی دیر رسید، این نماز تعبداً اتصال به اذان دارد اما اگر کسی عمدا اقتدا نکرد این شخص می¬توانست نمازش متصل به وقت باشد و نیست و نمازش باطل است.

نظر حضرت استاد عابدی در مسئله : اما چون کسی این مسئله را مطرح نکرده است، احتیاط می¬کنیم و می¬گوییم کسی که در مصلی حضور داشت و اقتدا نکرد، جمعه را بخواند ولی نماز ظهر را هم باید بخواند.

محل برگزاری