مقدمه: کلمات و عبارات فقها در باب واجب تعیینی و یا واجب تخییری بودن نماز جمعه را بررسی نمودیم. تقریباً از عبارات فقها فهمیده می¬شد که نماز جمعه در زمان غیبت تعیینی نیست. نماز جمعه یا واجب تخییری است یا واجبی است که مشروط به حضور امام یا نایب امام یا ماذون عن الامام است.
بررسی نوع اجماع: می¬خواهیم بررسی نماییم این اجماعی که از عبارات علما به دست می¬آید چگونه اجماعی است و درست است یا خیر؟ تقریبا هیچ یک از فقها نفرمودند نماز جمعه واجب تعیینی است. بنابراین هر کدام از گروهی که می¬فرمایند نماز جمعه واجب تخییری است یا گروهی که می¬فرمایند نماز جمعه مشروط به حضور امام است، متفق القول هستند نماز جمعه واجب تعیینی نیست و این اجماع مرکب است.
مسجد جامع: آیتﷲ بروجردی معتقد هستند سابق بر این رسم بود هر جا دارالاماره بود، مسجدی درست می¬کردند که آن را مسجد جمعه یا مسجد جامع نام گذذاری می¬کردند و این شاهد اینست که حاکم و استاندارد یا شاه باید نماز جمعه می¬خواند. یعنی در ذهن آقایان این بود که نماز جمعه یک مقام نصبی است و نصب هم به دست حاکم است. اگر در جایی هم حاکم نبود، نماز جمعه خوانده نمی¬شد.
آیتﷲ بروجردی فرموده است عرب¬ها به مسجد کنار دارالاماره مسجد جامع و عجم¬ها به این مسجد، مسجد جمعه گفته می¬شد. اشکال فرمایش آیتﷲ بروجردی اینست که نوع فقها تصور می¬کنند در هر شهر یک مسجد است که به آن مسجد جامع گفته می¬شود، در حالی که مسجد جامع دو معنا دارد، یکی مسجدی است که بیشتر از مساجد دیگر مردم در آن جمع می¬شوند. طبق این تعریف، مسجد جامع قم، مسجد اعظم است. معنای دیگر مسجد جامع که در لغت آمده است، مسجدی است که در آن منبر باشد. یعنی مسجد جامع یک منبر نیست. شاید کسی بگوید منبر، کنایه از خطبه و نماز جمعه خواندن است. پس جمعه و جامع در مسجد یکی است، اما نه به این معنا که آیتﷲ بروجردی فرموده است.
اصول متلقاة: آیتﷲ بروجردی می¬فرماید این اجماعی که داریم مبنی بر این که نماز جمعه واجب تعیینی نیست، با این که چنین چیزی در روایات به روشنی نیامده است، می¬فهمیم روایاتی در دست علما بوده است و به ما نرسیده است. سپس ایشان می¬فرماید اصولی داریم به نام اصول متلقاه، یعنی اصولی که دست به دست به بین علما است و از معصوم گرفته‌اند، مانند این که میت را باید در قبر رو به قبله دفن کرد با این که چنین دلیلی وجود ندارد اما همه بر این فتوا داده¬اند. این کتب اربعه از روی کتاب¬های دیگری نوشته شده است. معلوم می¬شود کسانی که کتب اربعه را نوشته¬اند تلخیص کرده یا گلچین می¬کرده¬اند. بنابراین معلوم می¬شود این علما و محدثین روایاتی درباره این که نماز جمعه واجب تعیینی نیست داشته¬اند ولی برای ما نقل نکرده¬اند.
لازمه¬ی قول آیتﷲ بروجردی: این فرمایش یک لازمی دارد که خیلی خطرناک است. لازمه¬ی فرمایش ایشان اینست که تعدادی روایات بوده و مطالبی هم داشته و به ما نرسیده، پس این روایاتی هم که داریم حجت نیست. زیرا یعنی این روایات برخی قرینه بر برخی دیگر است. و اگر کسی قائل به فرمایش آیتﷲ بروجردی شود باید انسداد باب علم را بپذیرد، و یعنی به این روایات موجود هم نمی¬شود عمل کرد.
پاسخ فرمایش آیتﷲ بروجردی: پاسخ ایشان بدین صورت است که نویسندگان کتب اربعه، هیچ چیزی را کم نگذاشته¬اند. بنای نویسندگان این کتب بر این بود همه¬ی روایات را جمع می¬کردند و چند مورد که جامع همه بود را می¬نوشتند و باقی را که مطلب تکراری بود و حرف جدیدی نداشت حذف می-کردند. و هیچ روایتی نبوده است که الان نباشد، بلکه فقها از همین روایات موجود این مطلب را فهمیده¬اند.
