مقدمه: کلام در باب نماز جمعه بود و برخی اقوال را بررسی نمودیم و تعدادی دیگر را در این جلسه بررسی می نماییم.

ادامه اقوال فقها: مرحوم صاحب جواهر به نقل از محقق کرکی نقل نموده است: «و عن رسالة الکرکی «أجمع علماؤنا الإمامیة طبقة بعد طبقة من عصر أئمتنا إلی عصرنا هذا علی انتفاء الوجوب العینی فی زمان الغیبة قال فی جامعه: یشترط لوجوب الجمعة السلطان العادل، و هو الامام ^{(علیه السلام)} أو نائبه عموما أو فی الجمعة بإجماعنا» » علمای امامیه طبقه به طبقه اجماع دارند که نماز جمعه در زمان غیبت واجب عینی (تعیینی) نیست. در کتاب جامع المقاصد هم فرموده است شرط شده است برای نماز جمعه باید امام عادل باشد. یعنی اگر امام معصوم نبود واجب نیست (نه این که مشروع و جایز نباشد.)
مرحوم صاحب جواهر به نقل از فرزند محقق کرکی در حاشیه ارشاد نقل نموده است: «و قال ولده فی حاشیة الإرشاد: «لا خلاف بین علمائنا فی اشتراط وجوبها بالإمام أو نائبه عموما أو فی صلاة الجمعة، و قد نقل ذلک أجلاء فقهائنا، و یدل علیه عمل الإمامیة فی جمیع الأعصار، و ربما توهم بعض أهل هذا الزمان أن من الأصحاب من ذهب إلی وجوب الجمعة عینا مع غیبة الإمام ^{(علیه السلام)}، و کذا إلی عدم اشتراطها بنائب الغیبة عند عدم ظهوره ^{(علیه السلام)} مستندا فی ذلک إلی عبارات مطلقة، و هو خطأ فاحش، لتکرر نقل الإجماع علی انتفائه و الإطلاق فی مثل ذلک للاعتماد علی ما عرف فی المذهب و اشتهر حتی صار التقیید به فی کل عبارة مما یُعدُ مُستدرکا» » هیچ اختلافی در بین علمای امامیه وجود ندارد که وجوب نماز جمعه به وجود و حضور امام است. اما برخی فقها دیده¬اند در روایات آمده نماز جمعه واجب است و حرفی از حضور و غیبت امام نیامده است پس معنایش اینست که مطلقا نماز جمعه واجب است و این خطای بزرگی است. اصلا زشت است کسی بگوید نماز جمعه در عصر ظهور واجب است زیرا این توضیح واضحات است و اگر روایات مطلق آمده‌اند در حقیقت اطلاق ندارند، زیرا این قید در ذهن همه فقها بوده است و متن را مطلق آورده‌اند چون تصور کرده‌اند این را همه می¬دانند.
مرحوم صاحب جواهر به نقل از شهید ثانی از شرح لمعه آورده است: «فی الروضة «و الحاصل أنه مع حضور الامام ^{(علیه السلام)} لا تنعقد الجمعة إلا به أو بنائیة الخاص، و هو المنصوب للجمعة أو لما هو أعم منها، و بدونه تسقط، و هو موضع وفاق». » و همچنین از شهید ثانی در کتاب روض الجنان نقل شده است که: «و نحوه عن الروض، و فیها أیضا «ربما عبروا عن حکمها حال الغیبة بالجواز تارة، و بالاستحباب أخری نظرا إلی إجماعهم علی عدم وجوبها حینئذ عینا، و إنما تجب علی تقدیره تخییرا» » گاهی گفته می¬شود نماز جمعه در زمان غیبت جایز است و گاهی گفته می¬شود مستحب است. زیرا اجماع داریم نماز جمعه در زمان غیبت واجب تعیینی نیست و اگر هم واجب باشد تخییری است.
باز شهید در کتاب شرح لمعه فرموده است: «و فیها أیضا «لولا دعواهم الإجماع علی عدم الوجوب العینی حینئذ لکان القول به فی غایة القوة» و فیها أیضا «أنه ربما قیل بالوجوب حال الغیبة و إن لم یجمعها فقیه» » در کتاب شرح لمعه فرموده است اگر اجماع نداشتیم نماز جمعه واجب است ما می¬گفتیم واجب عینی است.
صاحب جواهر می¬فرماید برخی فقها گفته¬اند احتیاط در ترک نماز جمعه است، در کتاب شرح المفاتیح آمده است اجماع متواتر داریم نماز جمعه واجب عینی نیست. بلمه در این کتاب آمده است بیش از چهل نفر فرموده¬اند اجماع داریم نماز جمعه واجب نیست. کما این که در کتاب کشف القطاع آمده است این مطلب فوق تواتر است که نماز جمعه در زمان غیبت واجب نیست.

جمع بندی صاحب جواهر: مرحوم صاحب جواهر می¬فرماید قطعا اجماع داریم و یک شواهدی هم بر این اجماع است. در کتب اهل سنت بسیار ذکر شده است شیعیان نماز جمعه را واجب نمی¬دانند و هیچ کسی هم در کتب شیعه این نظریه اهل سنت را رد نکرده است.
نتیجه بحث تا اینجا این شد که اجماع داریم در زمان غیبت، واجب تعیینی نیست. سیره شیعیان در طول تاریخ هم موید همین مطلب است که شیعیان خیلی مقید به حضور در نماز جمعه نبوده¬اند.