مقـدمـه: بحث در این بود که اگر چیزی در عبادت اضافه شد، آیا عبادت از بین می¬رود یا خیر؟ بعباره اخری وقتی احتمال می¬دهیم چیزی مانع و خلل در عبادت است، اگر عمداً یا سهواً چیزی اضافه شد اصل اینست که بگوییم نماز صحیح است یا نماز باطل است؟ بیان نمودیم از نظر عقلی امکان اضافه کردن چیزی در نماز وجود ندارد. وقتی می¬گوییم یک چیز جزء عبادت است یعنی امر دارد و وقتی می¬گوییم اضافه کردن جزء، یعنی آن چیزی را که امر نداشته است، اضافه کرده¬ایم که جمع این دو محال است. (حضرت استاد عابدی دقایقی در توضیح مطالب جسله¬ی گذشته برای تبیین مطلب مطالبی ایراد فرمودند که شایسته است طلاب جهت استفاده بیشتر به فایل صوتی مراجعه نمایند.)
اقل و اکثر ارتباطی: بحث در اقل و اکثر ارتباطی است. می¬گوییم اگر کسی چیزی را اضافه کرد در واقع شک دارد این اضافه مانع نماز است یا خیر؟ هر وقت شک داشتیم این خلل در نماز است یا خیر، مجرای اصاله البرائت است. پس اگر کسی چیزی را در نماز عمداً اضافه کند نماز صحیح است (ولی اگر کسی چیزی را از نماز کم کند، ناز باطل می¬شود) سهواً هم اگر اضافه کند، به طریق اولویت صحیح است. بحث اقل و اکثر ارتباطی بدین صورت است که آیا اقل (نماز بدون اضافه) بر من واجب است یا نماز با اضافه بر من واجب است؟ برائت جاری می¬کنیم که این اکثر مخل به عبادت من باشد.
تا اینجا بحث در فرض ادله¬ی اولیه بود.
ادله ثانویه: سراغ ادله لفظی برویم و ببینیم از آیات و روایت چه چیزی استفاده می¬شود؟ ما چند گونه روایت داریم، یکی از معروف ترین روایات، حدیث لا تعاد است و می¬گوید در غیر از پنج مورد، نماز اعاده ندارد. در غیر از این پنج مورد اشکالی متوجه نماز نیست و نیاز به اعاده ندارد.
بحث ما اضافه کردن در نماز است و این روایت را باید بررسی نمود که در فرض نقیصه است یا زیاده؟ روایت در مقام بیان نقیصه است (به قرینه وقت و قبله و طهور). حال اگر ما باشیم و چنین استدلالی اگر رکوع را کم کردیم، روایت می¬فرماید نماز باطل است اما اگر زیاد کردیم چطور؟
اما شاید کسی بگوید این روایت نه در مقام زیاده و نه در مقام بیان نقصان است، بلکه روایت می¬فرماید هر گونه تغییری اعم از زیاده و نقصان در مورد هر کدام از این پنج تا صورت بگیرد نماز باطل است. در این صورت کم کردن یا زیاده کردن رکوع و سجود، نماز را باطل می¬کند و اعاده دارد. البته این روایت فقط رکوع و سجود را بیان می¬کند و برای سوره و … روایت حکمی بیان نمی¬کند و باید به ادله¬ی دیگر مراجعه نمود.
