خارج فقه (نماز جمعه) پردیسان ۱۳۹۸

استاد احمد عابدی

اقوال سه گانه گذشتن وقت جمعه

❋ ❋ ❋

مقـدمـه : کلام در باب وق نماز جمعه بود. و بیان نمودیم وقت نماز جمعه مضیق است. حالا اگر کسی نماز جمعه را شروع کرد و در بین نماز وقت گذشت؛ گاهی نماز متصل به اذان نبوده و با فاصله شروع کرده است، در این صورت نماز باطل است. یعنی علت این که وقت نماز گذشته، اینست که نماز را دیر شروع کرده و باید نماز ظهر بخواند. اما گاهی نماز جمعه از اول متصل به اذان بوده است، یا خطبه متصل به اذان بوده ولی طولانی شده است به طوری که در نماز باشند و وقت بگذرد. در این جا آیا می¬توان نماز را ادامه داد یا نماز باطل است؟

اقوال مسئله و دلیل آن : در اینجا سه قول وجود دارد:
• یک قول اینست که نماز باطل است و باید نماز را بشکنند و نماز ظهر بخوانند.
 دلیل این قول: زیرا وقت نماز جمعه مضیق است و چیزی که وقتش مضیق است همه نماز باید داخل وقت باشد. اگر امام می¬داند بخشی از عبادت خارج وقت قرار می¬گیرد از ابتدا باید شروع نمی¬کرد.

• یک قول اینست که اگر یک رکعت را در وقت بخوانند و بقیه از وقت خارج باشد، آن رکعت دوم صحیح است و می¬توانند ادامه دهند. (محقق کرکی جامع المقاصد ادعا نموده این قولِ مشهور است.)
 دلیل این قول: روایاتی است که در باب نماز عصر یا صبح می¬فرماید: «من ادرک من الوقت رکعتاً فقد ادرک الوقت.» یعنی اگر یک رکعت نماز جمعه را درک کردی کل وقت را درک کردی و نماز جمعه صحیح می¬شود.
البته این دلیل مردود است زیرا روایت در خصوص نماز صبح و عصر است و دلیلی نداریم برای نماز جمعه. مضافا این که شاید هم معنی روایت این باشد که کسی یک رکعت از وقت را درک کند و نمازش هم یک رکعت باشد مانند نماز وتر.

• یک قول هم اینست که اگر یک لحظه از نماز در وقت باشد، بقیه نماز اشکالی ندارد و باید خوانده شود. اما اگر قبل از تکبیرهالاحرام نماز، وقت تمام شد، باید نماز ظهر بخوانند. (صاحب جواهر ادعا نموده این قولِ مشهور است.)
 دلیل این قول: زیرا باطل کردن عمل جایز نیست، اگر تکبیره الاحرام در وقت است بقیه را هم باید بخواند، زیرا قرآن فرموده است: «لا تبطلوا اعمالکم.»
معنای این آیه هم اینست که عبادات خود را باطل نکنید، اما شاید عملی که خارج از وقت باشد خود بخود باطل باشد. بعباره اخری کسی که می¬داند عملش خارج از وقت قرار می¬گیرد نباید شروع کند و وقتی هم که شروع می¬کند از اول باطل است و دیگر مصداق آیه شریفه نیست.

قول مختار: به نظر می¬آید این قول بهتر باشد که اگر در بین نماز جمعه وقت گذشت، ولو این که در تشهد آخر باشد، باید بگوییم نماز باطل است و باید نماز ظهر خوانده شود.

محل برگزاری