مباحث مطرح شده در این جلسه:
- دلالت سیاق در سور
- نمونه‌هایی از دلالت سیاق در سور
دلالت سیاق در سور
دلالت سیاق بحث مهمی است و در فهم آیات و روایات دخالت زیادی دارد ولی متأسفانه در هیچ کتاب اصولی از آن بحث نشده است.
گاهی قرینه سیاق در کلمات قرآن است، گاهی در آیات قرآن و گاهی در سوره‌های قرآن است. مجمع‌البیان در هر سوره بحثی به نام «النظم» دارد که در آن هر سوره را به سوره قبلی ربط می‌دهد که همان دلالت سیاق در سور است.
نمونه‌هایی از دلالت سیاق در سور را ذکر می‌کنیم:
۱- سوره کوثر سه مطلب دارد:
الف- ما به تو کوثر را اعطا کردیم. این نوعی بخشش و جود خداوند نسبت به پیامبر است و پیامبر هم مظهر خداوند است.
ب- برای خدا نماز بخوان یعنی اخلاص داشته باش.
ج- نحر کن یعنی شتر قربانی کن.
سوره قبلی یعنی سوره ماعون هم ضد همین مطالب را درباره مکذبین و کفار می‌گوید: الف- تکذیب کننده به دین، جود ندارد. ب- نماز نمی‌خواند و اگر بخواند هم اخلاص ندارد. ج- زکات نمی‌دهد.
۲- در سوره تغابن می‌فرماید: «یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَیَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُدُورِ». (تغابن/۴) به قرینه سوره قبلی که سوره منافقون و درباره منافقین است این آیه هم درباره منافقین است که ظاهر و باطن آن‌ها متفاوت است.
۳- سوره الرحمن درباره این است که خداوند شر را با شر و خیر را با خیر پاسخ می‌دهد یعنی همان بهشت و جهنم. سوره واقعه هم به قرینه سوره الرحمن همین مطلب را بیان می‌کند.
۴- سوره والضحی مطالب سه‌تایی سه‌تایی بیان‌شده‌اند. در سوره انشراح هم سه‌تایی سه‌تایی بیان‌شده‌اند. در سوره والتین هم همین است، به‌عنوان‌مثال: «و التین و الزیتون» یعنی سرزمین شام، «و طور سینین» یعنی سرزمین مصر، «و هذا البلد الامین» یعنی مکه. در سوره علق هم مطالب سه‌تایی سه‌تایی بیان‌شده‌اند و همین‌طور است در سوره‌های بعدی.
